همه چیز در مورد استاندارد رزوه؛ از NPT تا BSP!

قبل از هرچیزی، بهتر است بدانیم که دقیقا رزوه به چه معناست؟ به شیارهای مارپیچی روی پیچ و یا مهره‌ها رزوه گفته می شود. رزوه ها امکان ایجاد اتصال بین دو سطح را ایجاد می‌کنند و استانداردهای متنوعی نیز دارند. قبل از تهیه تجهیزات مدنظر، حتما بایستی نوع اتصال و رزوه‌ها را بررسی کنید تا از هدررفت هزینه جلوگیری نموده و بعد از خرید غافلگیر نشوید!

انواع دسته بندی رزوه ها

رزوه‌ها بر اساس موارد مختلفی تقسیم بندی می‌شوند. نرینگی یا مادگی، جهت مارپیچ، قطر رزوه، موازی و یا مخروطی بودن همگی جزو مواردی هستند که می‌توانند از رزوه‌ای به رزوه دیگر متغیر باشند. خوشبختانه استانداردهایی وجود دارند که باعث می‌شوند رزوه‌ها تحت یک سری معیارهای ثابت تولید شوند که امر اتصال نیز بتواند به سادگی صورت گیرد. در ادامه مطلب، ابتدا موارد مختلفی را که می‌توانند در رزوه‌ها متفاوت باشند ذکر کرده و سپس مهم‌ترین استانداردهای موجود برای رزوه‌ها را توضیح خواهیم داد. با ما همراه باشید!

دسته بندی رزوه بر اساس نر یا مادگی بودن

رزوه‌ها می‌توانند داخلی و یا خارجی باشند. مثلا در پیچ‌ها رزوه‌ها خارجی و در مهره‌ها، رزوه‌ها داخلی می‌باشند. بهتر است بدانید که رزوه‌های داخلی با استفاده از قلاویز و رزوه‌های خارجی با استفاده از حدیده‌ها ایجاد می‌شوند. به رزوه‌های داخلی، رزوه‌های ماده یا مادگی و به رزوه‌های خارجی، رزوه‌های نر یا نرینه نیز گفته می‌شود. بر همین اساس، واضح است که رزوه‌های پیچ‌ها نرینه و رزوه‌های مهره‌ها ماده محسوب می‌شوند.

رزوه های راست گرد و چپ گرد

رزوه‌ها بر اساس نوع گردش یا جهت مارپیچ نیز دسته‌بندی می‌شوند. معمولا برای تشخیص جهت مارپیچ، استفاده از قانون دست راست توصیه می‌شود؛ اما ما یک راه ساده‌تر نیز به شما پیشنهاد می‌کنیم! 

پیچ و یا مهره را در جلوی چشمان خود نگه دارید و به رزوه‌ها نگاه کنید. اگر می‌بینید که شیارها هرچه به سمت راست می‌روند، صعودی هستند، جهت مارپیچ راست گرد و اگر به سمت چپ صعودی بوده و به بالا می‌روند، جهت مارپیچ چپ گرد می‌باشد. همینقدر ساده!

رزوه های موازی و مخروطی

بگذارید بسیار ساده بگوییم: پیچ را در جلوی چشمانتان نگه دارید و به آن نگاه کنید. اگر قطر پیچ با دور شدن از سرپیچ کمتر می‌شود، نوع رزوه‌ها مخروطی و اگر قطر ثابت است، رزوه و پیچ ما موازی است. در رزوه‌های موازی، آب‌بندی اتصال بر عهده پیچ نیست و این کار بیشتر از طریق اورینگ‌ها و یا واشرهای تخت انجام می‌شود. اما در رزوه‌ها و پیچ‌های مخروطی، آب بندی نیز برعهده پیچ می‌باشد.

شاید با خود فکر کنید که رزوه‌های مخروطی به دلیل عدم نیاز به آب بندی مجزا، مقرون به صرفه‌تر هستند؛ اما بایستی در نظر بگیرید که به دلیل نیاز به گشتاور بیشتر برای اتصال در رزوه‌های مخروطی، استهلاک در این دسته از پیچ‌ها بیشتر از رزوه‌های موازی است. از طرف دیگر، احتمال ایجاد نشتی در پیچ‌هایی با رزوه‌های مخروطی معمولا بیشتر است. بنابراین، هرکدام از رزوه‌ها و پیچ‌ها مزایا و معایب مخصوص به خود را دارند و اینکه کدام نوع از رزوه بهتر است، به سادگی قابل قضاوت نیست.

قطر رزوه

رزوه‌ ها بر اساس قطر نیز تقسیم بندی می‌شوند. بهتر است بدانید که اگر قطر پیچ را از نوک رزوه‌ها اندازه بگیریم، به آن قطر بزرگ و اگر از شیار دنده‌ها اندازه بگیریم، به آن قطر کوچک می‌گویند. قطر بر حسب اندازه پیچ متغیر بوده و در هر رنج از یک استاندارد، ثابت است.

گام یا دنده در هر اینچ (TPI)

به تعداد گردش کامل رزوه در هر اینچ، گام در اینچ یا به اصطلاح TPI گفته می‌شود. هرچه رزوه‌ها به یکدیگر نزدیک‌تر و فشرده‌تر باشند، طبیعتا TPI بیشتر بوده و هرچه رزوه‌ها از یکدیگر دورتر باشند، مقدار گام در اینچ کمتر خواهد بود. این مقدار معمولا در هر استاندارد رزوه، ثابت است. به عبارت دیگر، چه پیچ کوچک داشته باشیم و چه بزرگ، تعداد دور رزوه در هر اینچ در هر یک از استانداردها مقداری ثابت است.

زاویه رزوه

زاویه بین دو رزوه یکی دیگر از مواردی است که در هر استانداردی نسبت به استاندارد دیگر، متفاوت است. به زاویه‌ای که بین لبه جانبی رزوه و خط عمود بر محور پیچ وجود دارد، زاویه رزوه گفته می‌شود.

معمولا زاویه بین دو رزوه برابر با 45، 55 و یا 60 تنظیم می‌شود؛ اما ممکن است مقادیر دیگری نیز داشته باشد. در رزوه های مخروطی، یک زاویه دیگر میان رزوه و مخروط نیز وجود دارد؛ اما این موضوع در مورد رزوه‌های موازی مطرح نیست. 

انواع استاندارهای رزوه ها

استانداردهای متنوعی در مورد رزوه وجود دارند. این استانداردها باعث می‌شوند که به جای هزاران نوع رزوه، رزوه‌ها تحت تعدادی معیار مشخص تولید شوند و امکان اشتباه تا حد ممکن کاهش یابد. در ادامه، مهم‌ترین استانداردهای رزوه را با هم مرور کرده و ویژگی‌های هرکدام را یاد خواهیم گرفت. 

استاندارد اروپا-بریتانیا (BSP) و انواع آن

استاندارد اروپا- بریتانیا یا به اختصار BSP خود به دو نوع استاندارد عمده دیگر تقسیم می‌شود. این دو استاندارد شامل BSPP و رزوه BSPT هستند. هرکدام از این استانداردها، ویژگی‌های متفاوتی دارند که در ادامه به آن‌ها اشاره خواهیم نمود.

رزوه استاندارد بریتانیا یا استاندارد BSPP 

استاندارد BSPP در رزوه‌ها که مخفف British Standard Pipe Parallel می‌باشد، به طور مختصر استاندارد رزوه G نیز نامیده می‌شود. در این استاندارد، زاویه بین دو رزوه برابر با 55 درجه است. رزوه‌ها در استاندارد BSPP به صورت موازی هستند؛ بنابراین برای آب بندی به اورینگ و یا واشر مجزا نیاز داریم.

از پرکاربردترین رنج‌های استاندارد G یا همان BSPP میتوان به موارد زیر اشاره کرد:

• G 1/8
• G 1/4 
• G 1/2
• G 3/8
• G 3/4

استاندارد رزوه مخروطی بریتانیا (BSPT)

استاندارد BSPT که به طور کامل British Standard Tapered Pipe نام دارد، به صورت بسیار ساده، استاندارد R نیز نامیده می‌شود. این استاندارد رزوه یکی از مهم‌ترین مواردی است که امروزه در صنعت به کار می‌رود. در این استاندارد نیز مشابه BSP، زاویه بین دو رزوه برابر با 55 درجه است. رزوه‌ها به صورت مخروطی یا Tapered بوده و به همین دلیل، نیازی به آب بندی مجزا از طریق اورینگ و یا واشر نیست.

از پرکاربردترین رنج‌هایی که در استاندارد R مورد استفاده قرار می‌گیرند، میتوان این موارد را عنوان کرد:

• R 1/8
• R 1/4 
• R 1/2
• R 3/8
• R 3/4

استاندارد آمریکا یا همان استاندارد NPT

استاندارد آمریکا یا National Pipe Taper که به طور خلاصه استاندارد رزوه NPT نامیده می‌شود، از جمله پرکاربردترین استانداردها در زمینه رزوه‌ها میباشد. در این استاندارد رزوه، زاویه بین بین هر دو رزوه یا همان نوک رزوه‌ها برابر با 60 درجه است. در این استاندارد، رزوه‌ها به صورت مخروطی بوده و آب بندی از طریق خود رزوه‌ها انجام می‌شود.

مهم‌ترین و پرکاربردترین رنج‌های استاندارد NPT از 1/8 تا 3/4 می باشد. جدول NPT کامل را در زیر میتوانید ببینید:

Female Thread I.D.inch	Female Thread I.D.mm	Male Thread O.D.inch	Male Thread O.D.mm	Thread Pitch	Nominal Size	Dash Size
0.37	9.4	0.41	10.3	27	1/8	2
0.49	12.4	0.54	13.7	18	1/4	4
0.62	15.7	0.68	17.3	18	3/8	6
0.76	19.3	0.84	21.3	14	1/2	8
0.98	24.9	1.06	26.3	14	3/4	12
1.24	31.5	1.31	33.3	1/2 11	1	16
1.58	40.1	1.66	42.2	1/2 11	1/4 1	20
1.82	46.2	1.9	48.3	1/2 11	1/2 1	24
2.29	57.9	2.38	60.4	1/2 11	2	32

استاندارد رزوه ایزومتریک (استاندارد M)

استاندارد Iso Metric Tread Connection که با نام‌های استاندارد ایزومتریک یا استاندارد M نیز شناخته می‌شود، یکی دیگر از استانداردهای مهم در زمینه رزوه‌هاست. در این استاندارد، زاویه بین دو رزوه یا برآمدگی 60 درجه می‌باشد. علاوه بر این، رزوه‌ها به صورت موازی یا همان Parallel بوده و در نتیجه، برای آب بندی اتصال، به اورینگ و یا واشر نیاز خواهیم داشت. در تصویر زیر، می‌توانید مشخصات فنی این نوع از استاندارد رزوه را مشاهده نمایید.

در رنج های این استاندارد، عدد اول از سمت چپ به معنای قطر خارجی رزوه و عدد دوم نشانگر فاصله بین دو رزوه است. به طور مثال، شماره M 12 × 1.5 به این مفهوم است که قطر خارجی رزوه 12 میلیمتر و فاصله بین دو رزوه برابر با 1.5 است. با در نظر گرفتن این قانون، رنج‌های نرمال این رزوه‌ها عبارتند از:

• M 10×1.25
• M 12×1.5
• M 14×1.5
• M 16×1.5
• M 22×1.5 

استاندارد آمریکا-بریتانیا-کانادا (UNF)

آخرین استاندارد رزوه مهمی که به آن خواهیم پرداخت، استاندارد رزوه Unified National Tread یا به طور اختصاری UNF است. در این استاندارد، زاویه بین دو رزوه 60 درجه و نوع رزوه‌ها به صورت Parallel و یا همان موازی هستند. از این رو در رزوه‌های استاندارد UNF استفاده از واشر و یا اورینگ برای آب بندی ضروری است.

از پرکاربردترین رنج‌های استاندارد UNF میتوان به موارد زیر اشاره نمود:

• UNF 1/2″
• UNF 1/4″
• UNF 3/4″
• UNF 3/8″
• UNF 5/8″
• UNF 5/16″
• UNF 7/16″

نحوه تشخیص استاندارد رزوه ها

قبل از هرچیزی، در نظر داشته باشید که هیچ روشی به اندازه استفاده از کیت تشخیص رزوه و ابزارهای مخصوص، قابل اطمینان نیست. بنابراین بهتر است قبل از تهیه ابزار دقیق، با استفاده از تجهیزات مخصوص به طور قطعی نوع رزوه را تعیین کنید تا بعدا با مشکلی روبرو نشوید. با این وجود، در این قسمت به چند ترفند برای تشخیص نوع رزوه اشاره خواهیم نمود.

اولین و به جرئت ساده‌ترین معیار برای شناسایی رزوه، مخروطی و یا موازی بودن آن است. قبلا گفتیم که در استانداردهای UNF، BSPP و استاندارد ایزومتریک یا همان M رزوه‌ها به صورت موازی هستند؛ بنابراین اگر رزوه مورد نظر شما موازی بود جزو این استانداردها و اگر مخروطی بود جزو استانداردهای NPT و یا BSPT می‌باشد. سپس با اندازه گیری زاویه بین دو رزوه، به طور تقریبی خواهید توانست که نوع استاندارد آن را حدس بزنید. 

جمع بندی

ما در این مطلب هر آنچه را که باید در مورد رزوه‌ها در اتصالات تجهیزات ابزار دقیق بدانید، توضیح دادیم. در نظر بگیرید که همیشه استفاده از ابزارهای مخصوص به منظور شناسایی رزوه به نسبت شناسایی بدون وسایل اولویت دارد؛ بنابراین توصیه ما این است که شما نیز این روش را در اولویت قرار دهید.

برای آشنایی با فلنج ها بر روی مقاله زیر کلیک کنید!

فلنج چیست | انواع | کاربرد | جدول مشخصات فنی

در اتصال تجهیزات ابزار دقیق، تقریبا هر موضوعی قابل شخصی سازی نسبت به نیاز شماست؛ به شرطی که بتوانید از یک تیم متخصص در این زمینه کمک بگیرید! شرکت آداک فرآیند سپهر با بیش از ده سال سابقه در زمینه تامین و فروش تجهیزات ابزار دقیق، یکی از مطمئن‌ترین مراجعی است که می‌توانید در این زمینه به آن اعتماد کنید. تیم مشاوره تخصصی ما آماده تماس و پیام های شما هستند. برای آموزش‌های بیشتر در مورد هرگونه تجهیزات ابزار دقیق، می‌توانید مقالات دیگر وبسایت را نیز مطالعه نمایید.

از اینکه در این مطلب با ما همراه بودید، سپاسگزاریم!

آداک فرایند سپهر؛ بزرگ‌ترین و مطمئن‌ترین تامین کننده تجهیزات ابزاردقیق در ایران

سوالات متداول